Oficjalny sklep kanału Nie wiem, ale się dowiem!
Masz czasem wrażenie, że sfera seksualna stała się nadrzędną wartością Internetu we współczesnym świecie? Analizując przestrzeń medialną, można wysnuć wniosek, że cielesność i seks dostępne są niemal w każdym jego zakątku. Zerknijmy zatem, w jaki sposób zjawisko wpływa na współczesne postrzeganie płci, a na końcu odcinka omówimy zagrożenia, które z tego wynikają.
Z badania opublikowanego w The American Journal of Psychiatry wynika, że media społecznościowe „wzmogły odwieczną presję na nastoletnie dziewczęta, aby dostosowywały się do pewnych narracji o charakterze seksualnym”. Żyjemy w kulturze, w której znormalizowanych jest wiele nieprawidłowych zachowań wobec kobiet, a problem ich seksualizacji jest tematem o ogromnym znaczeniu społecznym i kulturowym.
Na początku przyjrzyjmy się definicji pojęcia. Na zjawisko seksualizacji zwrócono uwagę w latach 90. XX wieku. Zgodnie z definicją Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego seksualizacja ma miejsce, gdy:
Wartość osoby wynika tylko z jej atrakcyjności seksualnej lub zachowania do tego stopnia, że wyklucza inne cechy – oznacza to, że wartość osoby mierzona jest przez pryzmat jej wyglądu fizycznego. Z seksualizacją mamy również do czynienia, jeśli osoba jest uprzedmiotowiona pod względem seksualnym, czyli staje się dla innych raczej przedmiotem seksualnego wykorzystania, niż osobą zdolną do podejmowania niezależnych działań i decyzji. Dzieje się tak również w momencie, gdy seksualność jest narzucona osobie w niewłaściwy sposób – czyli sama nie podjęła w tej kwestii autonomicznej decyzji, a jej seksualizacja jest narzucona z zewnątrz.
Podsumowując, seksualizacja to proces, w wyniku którego wartościowanie drugiej osoby oraz własnego “ja” dokonywane jest przez pryzmat atrakcyjności seksualnej. Odbywa się w trzech wymiarach: społeczno-kulturowym, interpersonalnym i intrapsychicznym. Wyjaśnijmy je po kolei.
1.Pierwszym z nich jest wymiar społeczno-kulturowy, który wynika z pewnych oczekiwań, obyczajów i wartości, panujących w społeczeństwie. Zwraca się tu uwagę na wpływ popkultury, w tym filmu, muzyki i reklamy, posługującej się wizerunkami kobiet i dziewczyn, które w znacznym stopniu odnoszą się do ich seksualności. Wymienia się tu także znaczenie kultury materialnej, a więc np. zabawek, odzieży i kosmetyków, których forma służy przekazowi o atrakcyjności dziewczyn oraz kobiet. Temat ten został poruszony w najgłośniejszej produkcji filmowej 2023 roku – Barbie.
2. Wymiar interpersonalny czyli takie formowanie kontaktów z dziewczynami i kobietami, w których zachęca się je do bycia obiektami seksualnymi oraz do dbałości o seksualną atrakcyjność w szkole, pracy, relacjach towarzyskich, czy w czasie zajmowania się hobby. Zatem jeśli w środowisku rówieśników znajduje się dziewczyna, która ma dobre intencje i chce porozmawiać z chłopakami z jej osiedla, lecz oni traktują ją jedynie jako obiekt seksualny i robią sobie z niej żarty – mamy do czynienia z wymiarem interpersonalnym seksualizacji.
3. Ostatnim wymiarem seksualizacji jest wymiar intrapsychiczny. To swego rodzaju wewnętrzny konflikt, dotyczący codziennych wyborów. Jest sztucznie narzucony przez kulturę, specjalistów od marketingu, którzy w celu realizacji interesów próbują dowieść, że dziewczynki chcą mieć ubrania i dodatki o charakterze erotycznym. Przekonują również, że trudno odciągnąć młode kobiety od dokonywania wyborów, mających seksualny charakter. Taka narracja brzmi niekiedy na tyle przekonująco, że trudno przez to zauważyć zagrożenia, jakie wynikają z powszechnej obecnie seksualizacji. Dlatego przyjrzyjmy się również im.
Seksualizacja może prowadzić do pojawienia się nierealnych oczekiwań względem własnej sylwetki. Istotnym zagrożeniem, zwłaszcza w obecnych czasach, jest wzrost zainteresowania zabiegami upiększającymi ciało, a nawet jego modyfikacją chirurgiczną. O ile sama chęć poprawy swojego wyglądu jest czymś normalnym, do czego dąży mnóstwo osób, o tyle problem pojawia się w momencie, kiedy przybiera to wręcz chorobliwy charakter. Chęć poprawy wyglądu w skrajnych przypadkach może bowiem wynikać z cielesnego zaburzenia dysmorficznego – czyli przekonania, że dana osoba posiada poważne defekty estetyczne, podczas gdy tak naprawdę jej wygląd nie odbiega od norm.
Z seksualizacji wynikają również konsekwencje w sferze emocjonalnej. Postrzeganie dziewcząt przez pryzmat wyglądu fizycznego, prowadzi u nich samych do zmniejszenia poczucia wartości, nadmiernego skupiania się na kwestiach wyglądu, utrudnia realizowanie prawdziwych pasji, czy spłyca rozumienie samych siebie.
Nierzadko kończy się to depresją, a nawet próbami samobójczymi czy zaburzeniami odżywiania, takimi jak anoreksja czy bulimia. Problem ten dotyczy również celebrytów – niegdyś Selena Gomez – jedna z największych gwiazd Disneya, także mierzyła się z rozmaitymi problemami tego rodzaju. W 2020 roku oficjalnie przyznała, że cierpi na chorobę afektywną dwubiegunową. Wspominała również o swoich zmaganiach z depresją, stanami lękowymi czy załamaniami nerwowymi. Nadmierna seksualizacja kobiet ma zatem mnóstwo poważnych konsekwencji, także w sferze psychicznej.
Seksualizacja może również wpływać na postawy i przekonania, prowadząc do samouprzedmiotowienia, powszechnego wśród kobiet i dziewcząt, które uczą się myśleć o swoim ciele i traktować je jako przedmiot pożądania innych osób.
Najbardziej podstępnym zagrożeniem seksualizacji jest dezintegracja świadomości. Wymownie pokazuje to pewien eksperyment, przeprowadzony w 1998 roku, z udziałem studentek college’u. Dziewczyny pozostawiono same w szatni, a następnie poproszono, aby przymierzyły strój kąpielowy lub sweter, po czym miały przejrzeć się w lustrze. Mając na sobie jedno z ubrań, wypełniały przez ok. 10 min test matematyczny. Okazało się, że studentki, które rozwiązywały test w kostiumie kąpielowym, osiągnęły gorszy wynik, niż studentki ubrane w swetry.
W analogicznym eksperymencie z udziałem mężczyzn nie zanotowano różnic. Obrazuje to następujący problem – zmuszanie kobiet i dziewcząt przez współczesne media do ciągłego myślenia o wyglądzie, odciąga ich uwagę od innych, w danym momencie istotnych zadań i przekierowuje ją właśnie na sferę wyglądu.
Dlaczego więc z każdej strony można natrafić na taki sposób kreowania kobiet w Internecie? Dziewczynki od najmłodszych lat są zachęcane do podkreślania swojej płci, a więc własnej seksualności za pomocą określonego wyglądu, zachowania czy zainteresowań.
W rezultacie kobiecość przestaje być dla nich czymś wrodzonym i naturalnym. Seksualizacja, której poddawane są kobiety sprawia, że same zaczynają postrzegać siebie i swoje ciało jako obiekty seksualne. Istotną z przyczyn jest także, promowany przez media, wyidealizowany obraz kobiety, który narzuca nienaturalne standardy.
Tak bardzo jesteśmy przyzwyczajeni do seksualizacji w mediach, że praktycznie przestajemy zwracać uwagę na niektóre jej przykłady.
Wymownym przykładem seksualizacji w Internecie jest kanał GOATS, którego kontent opiera się na jednym schemacie – przedmiotowym traktowaniu kobiet. Filmy te polegają na zaaranżowanych zawodach, w których dziewczyny muszą rywalizować o względy wybranego influencera. Owego influencera należy uwieść, przechodząc przez trzy etapy, składające się na rozmowę oraz wykonanie przez dziewczyny określonych zadań. Zadania oczywiście poruszają sferę seksualną. Bo co innego można pomyśleć o challengach takich jak masaż, lip smacker, wspólna yoga czy gra w twistera? Dziewczyna, która wygra, wybiera między skrzynką z określoną kwotą pieniędzy, a randką z influencerem.
Kompletnie nieistotne wydają się być zainteresowania uczestniczek, ich poglądy czy osiągnięcia – GOATSi bazują jedynie na tym, co widoczne jest na pierwszy rzut oka, czyli na cielesności.
Pokażmy to na przykładzie. W odcinku, w którym bohaterem był Amadeusz Ferrari, grając w papier, kamień, nożyce, mówił do jednej z dziewczyn – “Wypadasz, i tak było 2:1”, pokazując uczestniczce środkowy palec. “Jaki masz przebieg?” – pyta Ferrari kolejną bohaterkę programu, a inną komentuje: “Może nie miała zbyt dużo do powiedzenia, ale miała za to dużo do zaprezentowania”. Innym razem mówi: “No, argumenty z przodu, argumenty z tyłu”, informując uczestniczkę, że przechodzi do kolejnego etapu.
Możesz w tym momencie pomyśleć, że dziewczyny same się na to godzą. Owszem, jednak to, że ktoś zechciał wystąpić w takim programie (o którym wiadomo było, że będzie seksistowski), nie oznacza, że nagle należy go odzierać z godności i traktować w przedmiotowy sposób.
Jednak nie tylko na YouTubie występuje seksualizacja. Innym z przykładów jest działalność wybranych dziewczyn na Twitchu. Określa się je mianem “baseniar” – osób, które streamują (najczęściej na serwisie Twitch), siedząc w basenie w stroju kąpielowym, aby zarobić pieniądze z datków od innych osób.
Można więc wysnuć wniosek, że Internet sam na to pozwala. I niestety tak jest, bowiem treści nawiązujące do sfery seksualnej są powszechne, a dostęp do nich ma każdy, niezależnie od wieku.
Wiele kobiet doświadcza seksualizacji przez całe życie. Ten sposób myślenia został znormalizowany w społeczeństwie, czego przykładem mogą być stereotyp japońskiej uczennicy, infantylizacja, a także chęć jak najszybszego osiągnięcia progu dorosłości przez młode dziewczynki.
Seksualizacja kobiet w przestrzeni medialnej może również przyczyniać się do agresywnych zachowań seksualnych, np. gwałtów. Jeśli człowiek (który posiada braki emocjonalne i społeczne, a do tego jest sfrustrowany) widzi wszędzie wokół przykłady traktowania kobiet jako obiekty seksualne, to istnieje ryzyko, że uzna to za normę – w rezultacie sam zacznie traktować kobiety w ten sposób. Dlatego zjawisko to jest tak niebezpieczne.
Podsumowując, seksualizacja to obecnie silnie funkcjonujące zjawisko w Internecie. Trzeba zaznaczyć, że każdy może stać się obiektem seksualizacji, czemu jak nigdy przedtem sprzyja otoczenie. Reklamy, rówieśnicy i media zachęcają młodzież do niemal nieustannego eksponowania swojej fizyczności. Prowadzi to do błędnego rozumienia kobiecości, której nie definiuje się już jako wrodzony, naturalny atrybut, lecz konstrukt, budowany na bazie obserwacji otoczenia. Zatem następnym razem, gdy zobaczysz kolejne treści na YouTubie lub TikToku, zastanów się, jak może być to szkodliwe i stygmatyzujące dla kobiet w Twoim otoczeniu. Mam nadzieję, że ten materiał dał Ci do myślenia. Do usłyszenia w kolejnym odcinku.
Źródła:
1.Bortniak A., GOATS coraz bardziej obrzydliwi. Ich program to promocja patologii (online), dostęp: https://rozrywka.spidersweb.pl/goats-promuje-szkodliwe-tresci, [data dostępu: 15.09.2023].
2. Definicja słowa “baseniara” (online), dostęp: https://www.miejski.pl/slowo-Baseniara, [data dostępu: 15.09.2023].
3. Fredrickson B. L., Roberts T.-A., Noll S. M., That swimsuit becomes you: Sex differences in self-objectification, restrained eating, and math performance, “Journal of Personality and Social Psychology” 1998, nr 1, s. 269–284.
4. Kurecka A., Czy Twoje dziecko jest seksowne, czyli o seksualizacji dziewczynek (online), dostęp: https://yourkaya.pl/blogs/you-know/o-seksualizacji-dziewczynek, [data dostępu: 15.09.2023].
7. “Odebrana niewinność”. O seksualizacji kobiet i dziewcząt we współczesnej kulturze (online), dostęp: https://twojasprawa.org.pl/article/odebrana-niewinnosc-o-seksualizacji-kobiet-i-dziewczat-we-wspolczesnej-kulturze, [data dostępu: 15.09.2023].
8. Swift J., Gould H., Not an object: on sexualization and exploitation of women and girls (online), dostęp: https://www.unicefusa.org/stories/not-object-sexualization-and-exploitation-women-and-girls-0, [data dostępu: 15.09.2023].
9. Szczęsny J., Wardęga i Izak jak pijani wujkowie na weselu. GOATS to festiwal żenady (online), dostęp: https://antyweb.pl/goats-21-dziewczyn-1-influencer, [data dostępu: 15.09.2023].
10. Trojanowska P., Seksualizacja dzieci i młodzieży – przyczyny, przejawy, konsekwencje i propozycje przeciwdziałania, „Dziecko Krzywdzone. Teoria, Badania, Praktyka” 2014, nr 13, z. 2.
11. Żyłkowska A., Granica między seksualnością a seksualizacją (online), dostęp: https://web.swps.pl/strefa-psyche/blog/16888-seksualnosc-a-seksualizacja-gdzie-lezy-granica?dt=1694459727174, [ data dostępu 15.09.2023].
